Om in beeld te brengen wat Nederland na de Tweede Wereldoorlog is verloren aan prachtige kerkgebouwen, organiseert het Nederlands Dagblad de verkiezing ‘mooiste gesloopte kerk’.
Vrijdag is de aftrap met de lancering van de lijst van 58 belangrijkste gesloopte kerken, samengesteld met behulp van lezers en deskundigen. Op de site www.mooistegeslooptekerk.nl is alle informatie over de kerken te vinden: architect, denominatie, jaar van bouw en van sloop en een omschrijving. Bezoekers kunnen aan de kerken sterren toekennen – van één tot tien. Eén betekent zoiets als: blij dat die is gesloopt en tien: dat had nooit mogen gebeuren! De top drie en daarmee dus de ‘mooiste gesloopte kerk’ van Nederland, wordt over drie weken bekendgemaakt.
Een foto van de Koninginnekerk in Rotterdam die een Rotterdamse deelraadbestuurder via Twitter rondstuurde, bracht ND-journalist Daniël Gillissen op het idee. Als zo’n opvallend gebouw is gesloopt, welke kerken zijn er dan nog meer verdwenen?
Tot 10 maart kunnen bezoekers aan www.mooistegeslooptekerk.nl stemmen. De week daarop maakt het Nederlands Dagblad de uitkomst bekend.
Vooral in de jaren zeventig en tachtig zijn in rap tempo prachtige kerken gesloopt. Soms om reden van bouwvalligheid, maar niet zelden was dat meer wens dan werkelijkheid. Door de secularisatie warden de kerkbanken schamel gevuld, terwijl het onderhoud van de machtige gebouwen duur was. Bovendien stonden de kerken veelal op aantrekkelijke plekken voor projectontwikkelaars.
Wie deze bijna zestig kerken op een rij ziet, kan niet anders dan constateren dat er veel moois weg is. Enkele kerken hadden echt nooit gesloopt mogen worden, vindt architectuurhistoricus Herman Wesselink. Hij noemt de hervormde Koninginnekerk in Rotterdam, gebouwd in 1907 en gesloopt in 1972`. ‘De betreurenswaardige sloop van deze kerk symboliseert de uitermate meedogenloze en barbaarse wijze waarop het Rotterdamse stadsbestuur en projectontwikkelaars decennialang met het kerkelijke erfgoed zijn omgegaan.’ Hetzelfde geldt voor de St. Willibrordus buiten de Veste in Amsterdam, gebouwd in 1873 en gesloopt in 1970. De sloop van deze kerk is een ‘nationaal, cultuurhistorisch verlies’, aldus Wesselink.
Er komt een nieuwe sloopgolf aan. Honderden kerkgebouwen raken de komende jaren buitengebruik. Voor talloze wederopbouwkerken (bijvoorbeeld Christus Koningkerk in Heerlen) van na de Tweede Wereldoorlog dreigt de slopershamer. Vijftig jaar geleden waren de grote, neogotische bouwwerken niet populair en dat geldt nu deze kerkgebouwen, zegt Albert Reinstra, specialist kerkelijke bouwkunst bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Zijn Rijksdienst gaat hooguit zestien daarvan beschermen door ze binnen afzienbare tijd als rijksmonument voor te dragen. ‘Die gebouwen uit 1959-1965 geven, samen met de veertien al beschermde exemplaren uit de periode 1940-1958 een representatief beeld van het tijdperk van de Verzuiling.’